De laatste dagen van GertJan Houkes (48)

Vrienden, kennissen en buren kregen hetzelfde Whatsapp-bericht: ‘Bij deze wil ik doorgeven dat de datum bekend is. Op vrijdag 7-6-2019 zal ik komen te overlijden. Groetjes Gertjan’. Ook van zijn beste maat neemt hij straks afscheid zonder veel woorden. “Ik geef hem een hand, klaar. Iedereen doet het op zijn manier.”

IJzersterk

Op zijn drieënveertigste kreeg Houkes de diagnoses ADHD en PDD-NOS, stoornissen in het autistisch spectrum. “Mensen vonden mij vervelend en lastig. Als ik iemand zag huilen, dacht ik: schiet op, pak een tissue. Ik had er geen gevoel bij. Toen eindelijk duidelijk was waardoor ik zo reageerde, kon ik leren met mezelf om te gaan. Mijn PDD-NOS heb ik omgezet in creativiteit. Jij kunt het niet bedenken of ik maak het. Het punt is: ik kan totaal niet stilzitten. Ik kan het gewoon niet. Nu ik ernstig ziek ben word ik door iedereen op de rem gezet, maar ik ben geen patiënt die op bed ligt. Ik weiger het.”

Donorhart

In 2005 werd hij arbeidsongeschikt – Houkes werkte als opzichter bij een woningbouwvereniging. Zijn medisch dossier is omvangrijk: darmkanker, nierfalen, vochtlongen, ziekenhuisbacterie, kapotte ribben door langdurige reanimaties, tinnitus en een versleten rug. Dagelijks verliest hij anderhalve liter bloed, rectaal, en de fluitruis in zijn oor is er altijd. Hij slikt zware medicijnen. “Een koffer vol, alsof het Smarties zijn.” Toch kon hij het op zijn manier allemaal nog wel behappen. Maar toen vorig jaar zijn hart het begaf, was voor hem de maat vol. “Je haalt de vijftig niet, zei de cardioloog die mij opereerde. Niet veel later zei hij: ik durf er geen geld op te zetten dat je het einde van 2018 haalt. Die wedstrijd heeft hij verloren; ik ben er nog. Maar het houdt een keer op jongens. Ik ben geen hobbyproject waar je aan kunt sleutelen. Er is niets meer van mij over.”

Zorgzaam

Houkes neemt geen blad voor de mond: zijn leven was een hel, vertelt hij. Tot hij in 2014 Jacqueline ontmoet. “Sindsdien weet ik wat geluk is. Jacq accepteert mij zoals ik ben. Ik ben een goedsul, doe alles voor anderen, maar zij maakt er geen misbruik van.” Ze trouwen en kopen een eengezinswoning in Hendrik Ido Ambacht, die hij volledig verbouwt. Ook het tuinhuisje op ATV Toepad in Rotterdam is inmiddels van alle gemakken voorzien. Ze wonen er van mei tot september. Twee weken geleden timmerde hij nog een bloembak voor de stekjes. Vanmiddag maakt hij buitenverlichting van ledlampjes en vloerverwarmingsbuizen. “Ik blijf bezig tot ik er bij neerval. Zogezegd, want in mijn geval gaat het natuurlijk anders.”

Flinke kerel

Makkelijk uitleggen is het niet, vertelt hij. “Ik probeer mijn lijdensweg te verwoorden – dat ik op ben en het gevecht niet meer aankan – maar mensen zien alleen een flinke kerel die nog steeds van alles doet. Ze snappen het niet: ‘Huh, euthanasie!? Jij!? Ik zag je vorige week nog timmeren!’ Ik ga niet eens meer in discussie. Wat denken ze wel? Je krijgt geen euthanasie als je een ingegroeide teennagel hebt! Ik vind het vervelend voor Jacq. Zij heeft het gevoel dat ze het allemaal uitleggen moet.”
Hond Easy kijkt haar baasje voortdurend aan. Misschien kan ze iets voor hem doen? Post ophalen, plastic in de prullenbak gooien, gereedschap aangeven; Houkes heeft het haar allemaal geleerd.

Ondraaglijk en uitzichtloos

In december 2018 vertelt hij Jacqueline dat hij wil stoppen met leven. Zij wil haar man niet missen, weet niet hoe ze zonder hem moet, maar ze begrijpt het wel: “Ik zie van dichtbij hoe hij achteruit gaat.” De huisarts schakelt Expertisecentrum Euthanasie in. Houkes herinnert zich de intensieve gesprekken maar al te goed: “Je wordt volledig binnenstebuiten gekeerd. Logisch natuurlijk, maar ook heel zwaar.” Nadat alle lichamelijke ziekten en psychische aandoeningen zorgvuldig in kaart zijn gebracht is er geen andere conclusie mogelijk: het lijden van Houkes is ondraaglijk en uitzichtloos, zonder perspectief op verbetering.

Stretcher

Op 7 juni 2019 zal hij thuis euthanasie krijgen. “Ik ga alleen nog maar terug naar Hendrik Ido Ambacht om te sterven.” Zijn vrouw, schoonouders en een bevriend echtpaar zullen aanwezig zijn. Jacq heeft hun steun hard nodig, weet Houkes. “Ik wil het haar zo makkelijk mogelijk maken. Ik ga in een tuinstoel zitten of op een stretcher liggen – echt, het kan mij niet schelen – en binnen anderhalf uur ben ik het huis weer uit. Het voordeel van euthanasie is dat je alles tot in de puntjes kunt regelen. Je weet precies wanneer je overlijdt. Dat is wel lekker voor een autist, haha.” Hij houdt wel van een grapje. Een kennis vroeg hem laatst: Schuift het nog wat als Expertisecentrum Euthanasie jouw verhaal publiceert? Ja, antwoordde Houkes, ik krijg een gratis kist. “Die ogen! Lachen joh! Maar zonder dollen: weet je hoe trots ik ben als ik met dit verhaal anderen kan helpen? Euthanasie is een taboe, nog steeds. Mensen oordelen snel.”

Veel sterkte

Intussen stromen de reacties op zijn Whatsapp-bericht over zijn sterfdatum binnen. Iemand schrijft: ‘Lieve Gertjan, geen idee, wij hebben echt geen idee… hoeveel pijn moet jij hebben… Nu is ’t echt… definitief… Ik heb ’t je al vaker verteld hoe ik je bewonder om je inzet en doorzettingsvermogen. Maar genoeg is genoeg, respect kanjer, hoe moeilijk, zwaar, verdrietig, hard en pijnlijk je keuze is, ook dit ben jij, wat een moed heb je dan… Bedankt voor alles wat je in zo’n korte tijd hebt gedaan voor onze vereniging en voor de levensles die je voorhield. Heel veel sterkte de komende dagen voor jou en je meissie… We zullen je nooit vergeten.’

Tekst: Elke Swart © Expertisecentrum Euthanasie