Onderzoek
Wanneer de patiënt een concreet euthanasieverzoek uit, is al dan niet met spoed onderzoek vereist.
Belangrijke aandachtspunten in de onderzoeksfase:
Uitgebreide aantekeningen in het dossier
Beschrijf het euthanasieverzoek, de voorgeschiedenis, de actuele situatie en omstandigheden waar de patiënt zich in bevindt en benoem de zorgvuldigheidseisen achtereenvolgens. Belangrijk is dat u kunt verwoorden waarom en hoe u tot de overtuiging bent gekomen dat het euthanasieverzoek voldoet aan de zorgvuldigheidseisen.
Is er een persoonlijke schriftelijke wilsverklaring en is deze up-to-date?
Zoals beschreven is in het vooronderzoek, wordt in bepaalde situaties geadviseerd een geschreven euthanasieverzoek toe te voegen aan het dossier. De wilsverklaring is niet wettelijk vereist, maar kan het mondelinge euthanasieverzoek kracht bij zetten. Denk aan een fase van dementie waarbij twijfel is over de wilsbekwaamheid. Euthanasie bij gevorderde dementie is zelfs alleen maar mogelijk met een geschreven euthanasieverzoek, aangezien de patiënt zijn verzoek zelf niet meer kan herhalen. Het geschreven euthanasieverzoek kan dan het mondelinge verzoek vervangen (artikel 2.2 wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding). Daarmee heeft de schriftelijke wilsverklaring dezelfde status als een mondeling verzoek om euthanasie. Ook bij snel progressieve ziektebeelden waarbij de patiënt steeds moeilijker verbaal of non verbaal kan communiceren, wordt aangeraden een schriftelijke wilsverklaring op te stellen.
- Hoe duidelijk is de wilsverklaring?
- Heeft de patiënt, toen hij nog wilsbekwaam was, de verklaring bevestigd?
- Kan, alle omstandigheden in aanmerking nemend, worden gezegd dat de wilsverklaring een uitdrukking is van de wil van de patiënt?
- Zijn er uitingen van de patiënt die haaks staan op de inhoud van de wilsverklaring?
- Is aan de overige zorgvuldigheidseisen voldaan zoveel als in de gegeven situatie feitelijk mogelijk is?
(bron: Euthanasiecode 2022)
Wordt voldaan aan de zorgvuldigheidseisen?
De zorgvuldigheidseisen die door de wet worden gesteld, kunnen in sommige gevallen om extra onderzoek vragen, denk aan behandelopties en wilsbekwaamheid.
Wilsbekwaamheid
Bij twijfel over de wilsbekwaamheid voor het euthanasieverzoek (bijvoorbeeld bij dementie, psychiatrie, minderjarigen, patiënten met een verstandelijke beperking, patiënten met afasie) wordt geadviseerd een ter zake kundige arts te raadplegen.
Bij wilsonbekwaamheid kan een schriftelijk euthanasieverzoek in plaats treden van een mondeling verzoek, mits deze herhaaldelijk met u of een andere arts is besproken en bevestigd.
- Verzoek door de patiënt zelf gedaan, geen onaanvaardbare invloed van anderen;
- Wilsbekwaam: inzicht in en begrip van de situatie;
- Weloverwogen verzoek: goed voorgelicht, consistente mening, geen opwelling;
- Consistentie blijkend uit herhaald verzoek, of uit andere uitingen van de patiënt;
- Een schriftelijke wilsverklaring kan in plaats treden van een mondeling verzoek.
(bron: Euthanasiecode 2022)
Uitzichtloos en ondraaglijk lijden
Wat voor de ene patiënt nog draaglijk is, is dat voor een ander niet. Het gaat om de beleving van de individuele patiënt in het licht van zijn levens- en ziektegeschiedenis, normen en waarden en (psychische en fysieke) draagkracht. De ‘ondraaglijkheid’ van het lijden gaat dus niet over wat u als arts zélf ondraaglijk zou achten mocht u zich in de situatie van de patiënt bevinden, maar om wat u, rekening houdend met het perspectief van de patiënt, ondraaglijk zou achten. Het is dus van belang de biografie van de patiënt mee te nemen in de beoordeling van het ondraaglijk lijden. Laat zo mogelijk de biografie op schrift zetten door de patiënt of indien dit niet meer mogelijk is, door de familie.
- Lijden heeft een medische grondslag;
- Lijden kan het gevolg zijn van psychische en fysieke aspecten;
- Lijden kan het gevolg zijn van klachten door een combinatie van aandoeningen;
- Lijden kan het gevolg zijn van klachten door een stapeling van ouderdomsaandoeningen;
- Uitzichtloosheid: er is geen reëel alternatief voor euthanasie;
- Ondraaglijk lijden: het gaat om het lijden van ‘deze’ patiënt (in relatie tot zijn levens- en ziektegeschiedenis, persoonlijkheid, waardepatroon en draagkracht). Het lijden is voor de arts invoelbaar en begrijpelijk;
- Lijden kan bestaan uit angst voor toekomstige achteruitgang;
- De patiënt zelf ervaart het lijden.
(bron: Euthanasiecode 2022)
Voorlichting aan de patiënt
Van een weloverwogen verzoek kan alleen sprake zijn als de patiënt goed op de hoogte is van zijn of haar gezondheidssituatie (ziekte, diagnose, prognose en behandelmogelijkheden).
- Patiënt is voorgelicht over zijn gezondheidssituatie en de vooruitzichten;
- De arts stelt vast dat de patiënt de informatie begrepen heeft.
(bron: Euthanasiecode 2022)
Ontbreken van een redelijke andere oplossing
Deze zorgvuldigheidseis, die gezien moet worden in relatie tot de uitzichtloosheid van het lijden, houdt verband met het ingrijpende en onomkeerbare karakter van euthanasie. Er is sprake van een alternatief voor euthanasie als er een reële en voor de patiënt redelijke uitweg is om het lijden te verzachten of weg te nemen. Een ingrijpende of langdurige interventie met een beperkt resultaat zal in het algemeen niet als een ‘redelijk alternatief’ kunnen worden aangemerkt.
Extra aandacht wordt gevraagd bij psychiatrie of een combinatie van somatiek en psychiatrie. Ook in dat geval moet u beoordelen of er nog reële behandelopties zijn. Geadviseerd wordt een onafhankelijk psychiater te raadplegen ter beoordeling van de wilsbekwaamheid en de uitzichtloosheid van het lijden van de patiënt. Komt het euthanasieverzoek mogelijk voort uit een onderliggende depressie, waarvoor behandeling mogelijk is?
Belangrijk is een goede verslaglegging en motivatie, als u samen met de patiënt besluit om af te zien van eventuele behandelopties.
- Gezamenlijke opvatting arts en patiënt
- Redelijke andere oplossing, wezenlijke impact op het lijden, effect op afzienbare termijn, gedurende een langere tijd, gunstige verhouding voor- en nadelen
- De belasting voor de patiënt beoordelen in het licht van diens specifieke omstandigheden
- Patiënt mag altijd een (palliatieve) behandeling weigeren. Als zo’n behandeling lijden zou wegnemen, kan dit gegeven de uitvoering van euthanasie in de weg staan.
- Weigeren van palliatieve sedatie zal in het algemeen uitvoering van euthanasie niet in de weg staan.
(bron: Euthanasiecode 2022)
Bespreken euthanasiemethode
Gaat de voorkeur uit naar hulp bij zelfdoding of intraveneuze methode?