De eerste euthanasie van psychiater Julian Garcia

Julian Garcia, psychiater en geneesheer-directeur bij GGZ Noord-Holland-Noord, verwacht niet dat hij gedurende zijn loopbaan heel vaak euthanasie zal uitvoeren, maar vindt het wel belangrijk dat euthanasie ook voor psychiatrisch patiënten een optie is. “In de psychiatrie hebben we te maken met ernstige chronische ziekten, die een groot lijden veroorzaken, maar waar de patiënt doorgaans niet aan doodgaat. Dat mensen zo ziek zijn en toch blijven leven, maakt het voor zowel de patiënt als de behandelaar ingewikkeld. Als de patiënt om euthanasie vraagt, betekent het voor de behandelaar dat hij mogelijk een leven gaat beëindigen dat anders misschien nog vele jaren geleefd had kunnen worden. Voor mij is dat juist een extra reden om achter euthanasie te staan: je voorkomt dat iemand nog jarenlang moet lijden.”

Uitzonderlijk

Euthanasie is uitzonderlijk medisch handelen. Garcia kwam ermee in aanraking toen één van zijn patiënten aangaf euthanasie te willen. De vrouw had al jarenlang een doodswens, maar wilde geen suïcide plegen. Zij had daarom contact gezocht met Expertisecentrum Euthanasie, de voormalige Levenseindekliniek. “Ik werd gebeld door één van de psychiaters van het expertisecentrum, die mij vroeg waarom ik niet zelf het euthanasieverzoek in behandeling nam”, vertelt Garcia. “Euthanasie is in de psychiatrie niet heel gebruikelijk en ik had er eigenlijk niet bij stil gestaan dat ik het zelf kon onderzoeken. Ik kwam tot de conclusie dat het logischer was als ik mijn patiënte zelf zou helpen. Zij hoefde dan niet naar een onbekende dokter en een andere instelling.”

AANDACHT

Garcia pakte het onderzoek systematisch aan. Hij kreeg hierbij ondersteuning van een consulent euthanasie van Expertisecentrum Euthanasie. “Ik heb meerdere malen contact met de consulent gehad en hij was onder meer aanwezig bij één van de bijeenkomsten met de patiënte en haar familie. De steun van de consulent was heel prettig. Als je nog nooit euthanasie hebt verleend, heb je geen idee wat er zoal bij komt kijken. Theoretische kennis is heel wat anders dan praktijkkennis. De consulent kon mij vertellen over hoe lang sommige dingen zouden duren, wat ik ter plekke kon verwachten en mij geruststellen als ik mij zorgen maakte of het allemaal goed zou verlopen. Hij had ook aandacht voor wat het proces met mij persoonlijk deed, al had ik daar niet veel begeleiding in nodig. Ik heb veel met collega’s gepraat en ook in de intervisiegroep waarvan ik deel uitmaak, was het onderwerp van gesprek. Geen van mijn collega’s had ervaring met het verlenen van euthanasie. Zij vonden het wel goed en moedig dat ik dit wilde doen, en ik heb veel steun van hen gekregen.”

Niet alledaags

Hij omschrijft zichzelf als een ‘niet heel emotioneel mens’, maar het proces dat hij samen met deze patiënte doormaakte, was intens. “Het was de eerste keer dat ik gedroomd heb over mijn werk. Ik had een aantal dagen voor de uitvoering een nachtmerrie dat de euthanasieverlening niet goed ging. Het is dan ook geen alledaags medisch handelen.” Garcia kende de patiënte al langer en ze hadden een goede band. “We hadden prettige, gelijkwaardige gesprekken. Zij wist dat het voor ons allebei een speciaal proces was. Het moment waarop ik haar vertelde dat ik haar verzoek wilde inwilligen was bijzonder. Ik zag bij iemand die permanent leed en continu ongelukkig was opeens een last van haar schouders vallen. Zij was enorm dankbaar dat haar wens door kon gaan.”

Groot gebrek

Na deze patiënte heeft psychiater Garcia een aantal second opinions over euthanasie gegeven aan behandelaars van psychiatrisch patiënten. Ook heeft hij zich aangemeld als SCEN-arts. Als SCEN-arts adviseert hij of euthanasie in zijn ogen wettelijk mogelijk is. “Er is een groot gebrek aan psychiaters die euthanasiewensen van psychiatrisch patiënten kunnen beoordelen. Als je een fulltime baan hebt, is het moeilijk om dit ernaast te doen en het vergt mentaal veel.”
Hij heeft nog geen tweede keer euthanasie verleend, maar staat er wel voor open. Garcia vindt het belangrijk dat het onderwerp binnen de psychiatrie uit de taboesfeer wordt gehaald. “Ik ben blij met de nieuwe Richtlijn levensbeëindiging op verzoek in de psychiatrie, waarin expliciet staat dat elke psychiater op zijn minst de optie euthanasie moet bespreken als een patiënt een doodswens heeft. Als de behandelaar dit niet wil doen, moet hij doorverwijzen.”

Geen missionaris

Met collega’s die een ander standpunt hebben, gaat hij respectvol om. “Ik ga de dialoog aan en leg uit waarom ik vind dat euthanasie bij psychiatrisch patiënten soms wel een optie is en accepteer dat zij argumenten hebben om daar anders over te denken. Ik ben geen missionaris en ga niet overtuigen. Het blijft uitzonderlijk medisch handelen, wat je alleen kunt doen als je je daar goed bij voelt. Veel psychiaters willen niet en weer anderen durven niet.”
Voor zijn gevoel ontstaat er binnen de psychiatrie echter wel een kentering. “Er is een peiling gedaan onder jonge psychiaters, artsen in opleiding. Zij zijn grotendeels vóór de mogelijkheid van euthanasie, terwijl praktiserend psychiaters minder voorstander zijn. Deze laatsten beargumenteren dat artsen in opleiding nog niet met het onderwerp te maken hebben gekregen en daarom nog positief tegenover de optie staan. Naar mijn idee is er echter een cultuurverandering gaande. Ik zie dat mijn generatie – ik ben 41 jaar – en jonger bijna zonder uitzondering voorstander is, terwijl de generatie erboven grotendeels tegen is. Het heeft tijd nodig, maar uiteindelijk zal euthanasie binnen de psychiatrie genormaliseerd worden.”

Juiste context

Garcia benadrukt dat je de mogelijkheid van euthanasie wel in de juiste context moet blijven zien. “Het is niet één van de opties bij het behandelen van een depressie. Euthanasie is een ultimum remedium uit barmhartigheid. Deze ethische behandeling moet op een goede, respectvolle manier gebeuren. Daarbij moet het een optie zijn voor mensen met somatische én psychiatrische aandoeningen. Het zou discriminerend en stigmatiserend zijn om deze vorm van barmhartigheid aan psychiatrisch patiënten te onthouden. Dat wil ik op persoonlijke titel nog even toevoegen”, besluit hij het interview.