Ans Konings over de wilsverklaring en euthanasie van haar zus

Ans Konings (59) hielp haar zus met het schrijven van een wilsverklaring, maar betwijfelde of euthanasie ooit een optie zou worden. “Op basis van de ziekte van Alzheimer alleen zou het waarschijnlijk niet gelukt zijn; die hersenbloeding was achteraf gezien haar geluk.”

Zelf heeft Ans Konings al zo’n vijftien jaar een wilsverklaring en ze heeft drie anderen geholpen bij het schrijven van zo’n beschikking. “Ik weet inmiddels hoe het werkt en ben wel een beetje een schooljuffrouw-type. Mensen denken vaak dat ze euthanasie even snel kunnen regelen en denken soms ook heel makkelijk over een wilsverklaring, terwijl het allemaal heel nauw luistert. Een wilsverklaring moet slechts voor één uitleg vatbaar zijn. Plus: de arts en de SCEN-arts die de beslissing nemen, moeten duidelijk krijgen wie je bent en hoe je in het leven staat.”

“Mijn zus Carla was altijd heel zelfstandig. Een echte regelaar. In 2016 kreeg ze de diagnose alzheimer. Tijdens onze autoritjes was ze heel consistent: ze wilde niet zwaar dement in een verpleeghuis eindigen. Dat pad wilde ze absoluut niet bewandelen. Ik heb haar ervan doordrongen dat als ze euthanasie wilde ze in actie moest komen en haar geholpen met het schrijven van een wilsverklaring.”

‘Euthanasie was altijd iets voor later. Nu was haar wens acuut.’

Huisarts

“In haar wilsverklaring stond dat ze dood wilde als ze haar kinderen niet meer zou herkennen. Dat zei ze zo, dus dat heb ik zo opgeschreven, uiteraard. Het was háár wilsverklaring. Ik wist: als je je kinderen niet meer herkent ben je al ver heen. Mijn zwager dacht dat je euthanasie dan wel kon vergeten, waar hij waarschijnlijk ook gelijk in had. Ik wist dat het moeilijk kon worden vanwege de dementie, maar gunde haar de kans dat het wél zou lukken en niet geschoten is zeker mis. Mijn zwager en zus gingen regelmatig samen naar de huisarts en bespraken haar wensen. De huisarts zou Carla helpen als het zover was, verzekerde hij, een wilsverklaring was volgens hem helemaal niet nodig.

Carla en mijn zwager kenden de huisarts al jaren en vertrouwden hem volkomen. Mijn hele inspanning om samen met mijn zus een officiële wilsverklaring te produceren leek voor niets geweest. Ze heeft haar verklaring toentertijd niet ondertekend. Gelukkig had de arts wel aantekeningen van die gesprekken gemaakt, daar hebben we later profijt van gehad.”

Halfzijdig verlamd

“Mijn zus ging langzaam maar zeker achteruit en zoals vaak bij mensen die dementeren had ze dat zelf niet goed in de gaten. Dagbesteding vond ze bijvoorbeeld onzin; daar was ze nog veel te goed voor, dacht ze zelf. Ze kreeg last van apraxie. Kon opeens niet meer zo goed met mes en vork eten. En ze werd gek van de onrust in haar hoofd. Maar als je een rustige sfeer creëerde, raakte ze op haar gemak en konden we nog hele gesprekken voeren. Ze was op dat soort momenten zeker nog wilsbekwaam.”

“Dood wilde Carla toen nog niet; ze herkende haar kinderen nog en euthanasie was niet aan de orde. Dat veranderde toen ze in oktober vorig jaar een hersenbloeding kreeg. Ze raakte halfzijdig verlamd en kon geen kant meer op. Ze zag ook bijna niets meer. Ze lag in het ziekenhuis en wachtte daar op een plek in een verpleeghuis. Ze was ontroostbaar. Na een week drong het tot haar door in wat voor situatie ze beland was. Vanaf dat moment zei ze met grote regelmaat: ‘Zo wil ik niet leven’. Toen zijn we als familie in actie gekomen.”

Onverbiddelijk

“De huisarts liet het afweten; hij twijfelde aan haar wilsbekwaamheid. Ik schakelde met medeweten van mijn zwager en de kinderen Expertisecentrum Euthanasie in. Met heel veel moeite, want Carla was verlamd aan de hand waarmee ze schreef, heeft ze haar wilsverklaring toen alsnog ondertekend. We hebben dat allemaal op video vastgelegd. Sowieso hebben we heel veel gefilmd. Want we waren als de dood dat als de alzheimer erger werd ze niet meer wilsbekwaam zou zijn. We wilden aan de buitenwacht laten zien dat haar doodswens onverbiddelijk was.” Die filmpjes hebben het euthanasieverzoek bij het expertisecentrum en de SCEN-arts ondersteund, is de overtuiging van Ans. “Ik weet zeker dat die beelden geholpen hebben bij de beslissing om euthanasie te verlenen. Mijn zus wilde dood. Ze was door die hersenbloeding fysiek totaal afhankelijk geworden. Ze kon niet meer lezen. Niet meer schrijven. Ook televisiekijken lukte niet meer. Ze vond die afhankelijkheid een drama en dat triggerde haar euthanasiewens. Vóór haar hersenbloeding was euthanasie altijd iets voor later. Voor de toekomst. Nu was haar wens acuut.”

Wilsbekwaam

“Eigenlijk is die hersenbloeding een geluk bij een ongeluk geweest”, stelt Konings. “Ik denk dat op basis van haar wilsverklaring de euthanasie bij alleen alzheimer zeer waarschijnlijk niet was uitgevoerd. Als ze haar kinderen niet meer had herkend – wat voor haar de grens was die ze niet wilde passeren – was ze vermoedelijk niet meer wilsbekwaam geweest en dan zijn er niet meer zoveel artsen die een euthanasieverzoek willen uitvoeren. Ik mis mijn zus, maar ben opgelucht dat haar diepe wens vervuld is.”