Wachtlijst psychiatrie te lijf

“De wachttijd voor psychiatrische patiënten is onaanvaardbaar lang”, zegt dokter Marc Mulders, manager patiëntenzorg bij Expertisecentrum Euthanasie. “De dood is voor deze mensen hun laatste strohalm en het expertisecentrum is vaak het enige alternatief, en dan zeggen wij: ‘U komt mogelijk in aanmerking, maar dat gaan we pas over twee jaar toetsen. Slechts tien procent van de psychiatrisch patiënten die zich bij ons aanmeldt komt daadwerkelijk voor euthanasie in aanmerking. Maar of je tot die tien procent behoort, weet je na afloop van het onderzoek dat over circa twee jaar pas begint. Dat is heel cru en wrang.”

In 2019 ontving het expertisecentrum 822 hulpvragen van psychiatrische patiënten. Casemanagers kijken op basis van het medisch dossier of er voldoende aanknopingspunten zijn voor een gesprek met een psychiater. Bij bijna de helft van de aanmeldingen vindt in dit stadium – altijd in overleg met de psychiater – al een afwijzing plaats. De overige hulpvragers gaan door naar het spreekuur, waar het de psychiater is die bepaalt of iemand in aanmerking komt om het onderzoekstraject in te gaan. Daarna moet het toewijzen van het onderzoeksteam volgen en daar begint voor de hulpvrager het lange wachten, omdat zo’n team niet snel beschikbaar is. Het expertisecentrum heeft slechts zeven psychiaters beschikbaar. In 2019 verleenden zij in totaal 62 keer euthanasie.

Nood

“Elk euthanasieverzoek verdient een eerlijke toetsing”, zegt Mulders. “Niemand wil zomaar dood. Uit de retrospectieve dossierstudie ‘Psychiatrische patiënten bij Expertisecentrum Euthanasie’ blijkt dat er bij het overgrote deel van de hulpvragers sprake is van ernstige en complexe psychiatrische problematiek. Patiënten hebben veelal meerdere medische diagnoses, zijn op meerdere gebieden vastgelopen (studie, werk, relaties) en langdurig – vaak langer dan 10 jaar – behandeld in de geestelijke gezondheidszorg voordat zij een euthanasieverzoek doen. De nood is groot en er is geen zicht op verbetering.”

Expertisecentrum Euthanasie verrichtte de dossierstudie in samenwerking met Amsterdam UMC, locatie AMC, in opdracht van het ministerie van VWS. De resultaten zijn eind 2019 aan minister Hugo de Jonge overhandigd.

Aanpak

Met het ‘Plan van aanpak wachtlijst psychiatrie’ gaat het expertisecentrum de lange wachttijd te lijf. Dankzij
de steun van de stichting Vrienden van Expertisecentrum Euthanasie kan een Relatiebeheerder Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) worden aangetrokken, die samenwerking met GGZ-instellingen realiseert. “We hebben de beroepsgroep echt nodig”, zegt Mulders. “Meer psychiaters zouden bereid moeten zijn om euthanasietrajecten van hun patiënten zelf op te pakken, eventueel met onze begeleiding.”

Ook in het plan: meer aansluiting bij de basisopleiding van psychiaters, bijvoorbeeld door het geven van colleges en het creëren van stageplekken.

Etalage

Het expertisecentrum is onlangs een intensieve campagne gestart, gericht op psychiaters en psychiatrisch verpleegkundigen. Mulders: “Ik merk dat veel psychiaters niet weten wat Expertisecentrum Euthanasie doet. Ze hebben bijvoorbeeld geen idee dat ze ook bij ons terecht kunnen voor advies, begeleiding en scholing. We moeten onszelf meer in de etalage zetten.” Ook deze campagne, met advertenties in medische vakbladen, een podcast en een informatiekrant
voor psychiaters, is mogelijk dankzij steun van de stichting Vrienden van Expertisecentrum Euthanasie.

Mulders is zich ervan bewust dat de aanpak tijd zal vergen. “Gezien de omvang van het probleem en de positie van euthanasie binnen de psychiatrie moeten we op korte termijn geen wonderen verwachten. Maar het plan van aanpak is goed doordacht. We doen alles wat mogelijk is om de wachttijd te verkorten.”