Reconstructie van een duo-euthanasie

Anje is nog geen twintig als ze bij vrienden van haar ouders een foto van Jan ziet en ze is meteen onder de indruk van de knappe jongeman in het donkere mariniersuniform. “Daar mogen ze mij op vastbinden!”, roept ze spontaan. Een paar maanden later lopen ze elkaar tegen het lijf in het danscafé. “Ik botste tegen hem op en dat was het”, lacht ze. Ze weet het nog precies, ondanks dat ze al jaren met Alzheimer worstelt. Toen ze de fatale diagnose kreeg zei ze: “Nu is het over en uit. Ik wil niet als een sippie door de kamer lopen en mijn eigen man niet meer herkennen.”

Overlijdensbericht
“Wij denken al veel langer na over onze dood”, vertelt Jan. “In beide families komt dementie voor. De zus van Anje doolde vijf jaar rond en mijn moeder moest vijftien jaar lijden; ze kwijnde volledig weg. We hebben ook een zelfdoding meegemaakt. Nadat Anjes moeder op achtenvijftigjarige leeftijd aan een longontsteking was overleden lukte het haar vader niet om de draad weer op te pakken; hij hing zich op. Dat soort gebeurtenissen blijven altijd bij je. Je gaat ook nadenken: hoe wil ik het zelf? Toen ik een jaar of dertig was las ik in de krant een overlijdensbericht van een echtpaar dat op dezelfde dag was doodgegaan. Ik zei tegen Anje: ‘Dat zou ook iets voor ons zijn’. Sinds 2013 zijn we lid van de NVVE. Wij willen vrij zijn in onze keuzes. Ik neem het mezelf nog altijd kwalijk dat ik eerder, toen dat misschien makkelijker was dan nu, geen zelfdodingspillen heb kunnen bemachtigen. Over een tijdje vindt iedereen zo’n pil normaal en schrijft de dokter hem gewoon voor, dachten we. We zijn te laks geweest.”

Onweersbui
Tot 2017 gingen ze nog samen met de camper op pad. Jan: “We waren heel reislustig. Eerst met een tentje, toen met de caravan en later kochten we een camper. Omdat ik in het onderwijs werkte – ik gaf les op de mts – konden we vaak en lang weg. Heel Europa hebben we gezien.” Allebei kijken ze terug op een fijn leven. Achtenzestig jaar getrouwd. Een zoon en een dochter. Twee kleinkinderen. Anje had het niet willen missen: “Natuurlijk hadden we ook heus wel eens ruzie, wie niet? Het huwelijk is net het weerbericht: veel zon, overdrijvende wolken en soms een onweersbui.”
Na die laatste vakantie in Bunde, net over de Duitse grens, verslechterde ook Jans gezondheid. Eerder al overleefde hij op het nippertje een derde longembolie en kreeg hij last van hartritmestoornissen. Afgelopen maart werd een aneurysma van ruim acht centimeter in zijn buik ontdekt. “We kunnen niets meer voor u doen”, zei de arts. Naar het gezwel op zijn gal werd op Jans verzoek geen verder onderzoek meer gedaan. “We hebben ons direct aangemeld bij Expertisecentrum Euthanasie. Het is verre van romantisch. We zijn allebei ongeneeslijk ziek, daarom komen we samen voor euthanasie in aanmerking, het komt toevallig zo samen.”

Mensonwaardig
Anje knikt instemmend: “Ik moet met alles geholpen worden en ik wil niet naar het verpleeghuis”. Ze ziet er onberispelijk uit, net als vroeger, toen ze al haar kleren zelf naaide. Schoondochter Jannie heeft haar vanochtend aangekleed en de medewerkster van de thuishulp lakte de nagels roze. “Moe wilde per se netjes op de foto”, zegt Jannie. Anje komt het bed dat achterin de woonkamer staat zelden nog uit. “Ik ben moe. Zo vreselijk moe. Ik zou willen dat het vandaag voorbij was; dit is niet menselijk.”
Volgende week komen de SCEN-artsen langs. Een officieel ja is er dus nog niet, maar volgens Jan ziet het er goed uit. “We nemen gewoon aan dat het gaat gebeuren. Pieter, Maria en Lieveke (het behandeld team van Expertisecentrum Euthanasie – red.) hebben alles heel zorgvuldig voorbereid en waren het snel eens.” Anje waarschuwde: “Jullie moeten er geen problemen mee krijgen hoor”. Met afschuw volgden ze de recente strafzaak tegen de specialist ouderengeneeskunde die euthanasie aan een demente vrouw had verleend. “Wij zijn blij dat er artsen zijn die het willen doen.”

Hand in hand
Alles is gezegd; Jan en Anje praten niet meer over de euthanasie. Zij slaapt het liefst hele dagen en hij zit in zijn fauteuil voor het raam: “Het duurt te lang. We worden af en toe zelfs een beetje kribbig tegen elkaar.” Afgelopen weekeinde zette Jan de bloeiende plantjes uit de achtertuin in potten, zodat de kinderen ze straks makkelijk mee kunnen nemen. Binnenkort wordt er een tweede bed in de woonkamer geplaatst. Daar, in die bedden, willen ze straks hand in hand sterven. Bang zijn ze niet. Jan heeft één doel: Anje niet alleen achter laten. “Ik lijk fit, maar dat is schijn. Het kan elk moment voorbij zijn. We zijn nu zo ver gekomen; het zou verschrikkelijk zijn als er het op het laatste moment nog een kink in de kabel komt.”

Jan en Anje zijn op 12 augustus 2020 om 17.00 uur overleden. Met hun verhaal hopen ze dat het voor andere ouderen makkelijker wordt om samen te sterven, ook als zij niet ziek zijn: “Wij hebben een lange weg moeten afleggen.”